Recensie Volkskrant maandag 2 juli 2007: lees als PDF (Adobe)

Recensie De Standaard: 30 juni 2007:

Watou vlucht in de stilte

Tankstation van Job Koelewijn, gemaakt van boeken

CLOSE-UP KLINKENDE NAMEN OP POEZIEZOMER De Poëziezomer van Watou nodigt de bezoeker uit de oren te spitsen. De stilte, het thema van dit jaar, is maar schijn. Op alle locaties gonzen vreemde klanken en murmelen de stemmen.

Poëzie en hedendaagse kunst, ondergebracht in stallen en scheefgezakte schuren. Een landschap waar je vanzelf lyrisch van wordt. Een dorpsplein vol uitnodigende terrasjes. Wat Watou 's zomers te bieden heeft, is uniek.

De formule van de Poëziezomer is al eindeloos gekopieerd, in heel Vlaanderen. Toch blijkt het origineel moeilijk te kloppen. De zinnenprikkelende sfeer, de artistieke keuzes en het spel van associaties waartoe de bezoeker aangemoedigd wordt: ze maken Watou telkens weer bijzonder.

Langs de vijf etappes van het bekende circuit valt dit jaar een homogene editie te ontdekken. Er is werk te zien van klinkende namen, zoals William Kentridge, Joseph Beuys of Yoko Ono. Daarnaast vallen er ook ontdekkingen te doen. Zoals steeds zijn de bijhorende gedichten met zorg gekozen, met aandacht voor een jonge generatie dichteressen, maar ook voor habitués als Claus, Komrij en Korteweg.

Stilte en ondefinieerbare geluiden vormen de soundtrack van Watou 07. Het thema, dat je nog het best als 'verstilling' kan omschrijven, werkte inspirerend.

De organisator Gwy Mandelinck een versregel als uitgangspunt. In het motto van dit jaar heeft Hans Faverey het over het zwijgen en wat eruit voort kan komen. Het kan een bron zijn van innerlijk geruis en noise. En wie weet, misschien komt er uit het zwijgen ook iets creatiefs voort en neemt de muze over.

Mandelinck: 'We zijn allemaal praatziek. Toch lukt het maar zelden om de essentiële dingen onder woorden te brengen. Zo groeit de sprakeloosheid, een gevoel van onmacht dat we allemaal herkennen. We hunkeren naar geluid, maar komen uit bij stilte.'

Spiegelbollen

Stil is het in de donkere stallen van het Grensland. Waar de koeien vetgemest werden, staan nu vier piano's opgesteld. Eentje zelfs op zijn kop, bovenop een kleurrijke laag doeken. Geen enkel instrument kan een noot produceren. De installatie brengt een hommage aan radicale componisten als John Cage en La Monte Young, die stilte en omgevingsgeluiden tot onderdeel van hun muziek verklaarden.

Wat verder beland je in een carrousel van dansende lichtjes, opgewekt door gigantische spiegelbollen. De Zwitserse kunstenaar John Armleder creëert een wereld van trance. Luceberts gedicht 'Ik draai een kleine revolutie af' past plots als gegoten, zoals het traag en bezwerend wordt voorgelezen door Dirk Roofthooft.

Het woord blijft stom in Sanctuary, een installatie van Job Koelewijn in de Douviehoeve. Hij presenteert een complete bibliotheek, maar de wereldliteratuur is vastgeschroefd, versneden en opeengestapeld tot een tankstation dat volledig uit boeken is samengesteld. Het is een surrealistisch beeld. Het tankstation, symbool van de vluchtige passage, wordt hier getransformeerd tot een oord van meditatie.

Ook de poëzie nodigt dit jaar uit tot een intieme, sacrale benadering. Koen Vansynghel, die voor de derde keer het ruimtelijk ontwerp bedacht, is geen voorstander van theatrale uitvergroting. Hij vindt dat gedichten op poëziehappenings iets te makkelijk in hun blootje gezet worden. De verzen kregen daarom een plaatsje in houten schrijnen. Het zijn diptieken of triptieken, waarin de poëzie als een kwetsbaar kleinood opgeborgen is. Wachtend op een geduldige lezer die de luiken openmaakt.

In de kerk van Watou hangt het grootste exemplaar. Het houten frame is wel vier meter lang en bevat het beroemde gedicht 'Voyelles' (De klinkers). Rimbaud verbindt er klanken met kleuren en kent ze in één beweging ook mystieke kwaliteiten toe.

Geluiden leiden een zelfstandig leven in Watou. In een van de kamers van Douviehuis hoor je alleen het getik van een beitel. Elders staat een kleine zwarte doos van Lara Favaretto opgesteld, waaruit aanhoudende lachsalvo's opklinken.

We mogen ons niet vergissen, zegt Mandelinck. Het dorp is dit jaar niet tot stiltegebied uitgeroepen. 'Integendeel: alle geluiden van de wereld zitten dit jaar in Watou.'

Om ons van die klankrijkdom te overtuigen, troont hij ons mee naar de video The hand van de Franse kunstenaar Melik Ohanian. Op negen schermen zie je Armeense arbeiders een choreografie van ritmisch handgeklap opvoeren. Hun handen vertellen hun levensverhaal.

Een van de sterkste video's speelt zich af in een angstaanjagende stilte. Mircea Kantor heeft een wolf en een hert opgesloten tussen de hagelwitte wanden van een galerie. De rusteloze dieren cirkelen traag om elkaar heen, de oren in de nek. De Roemeense kunstenaar is vertrokken van een politieke boodschap, de moeizame verhouding tussen Oost en West. Maar in zijn woordenloze video kan je evengoed een treffend beeld van moderne paranoia zien.